Oekraïense schrijvers in Winternachten festival op zondag 12 maart

Stanislav Aseyev, die over zijn gevangenschap in Donetsk verslag doet in zijn boek Het concentratiekamp in de Paradijsstraat, en Tanja Maljartschuk, bekend van haar in Kyiv gesitueerde roman Vinvis der vergetelheid, gaan zondagavond 12 maart 2023 tijdens het Winternachten internationaal literatuurfestival Den Haag in gesprek tijdens Literaire focus: Oekraïne, een programma over het belang van schrijven en boeken in oorlogstijd.

Ook de prominente auteurs Sasha Marianna Salzmann (Duitsland) en Aleksandr Skorobogatov (België) gaan in op dit thema, vanuit hun perspectief van schrijvers die al langere tijd in West-Europa wonen maar opgroeiden in het Sovjet-tijdperk. Accordeonist Oleg Lysenko draagt muzikaal bij, journalisten Franka Hummels en Simone Peek leiden de gesprekken. In het voorprogramma bespreken journalisten Geert Jan Hahn en Floris Akkerman, samen de makers van de podcast BNR Perestrojkast, hun indrukken over de betekenis van verslaggeving, schrijven en boeken in oorlogssituaties.

Ruim een jaar nadat Rusland Oekraïne binnenviel verwelkomt het Winternachten festival in Literaire focus: Oekraïne auteurs Stanislav Aseyev (Oekraïne), Tanja Maljartschuk (Oostenrijk), Sasha Marianna Salzmann (Duitsland) en Aleksandr Skorobogatov (België) om een balans op te maken, en hun ideeën uit te spreken over de rol van schrijf- en dichtkunst in tijden van oorlog. De gesprekken met de schrijvers worden geleid door journalisten Franka Hummels en Simone Peek.

Klassiek accordeonist Oleg Lysenko, afkomstig uit Oekraïne en sinds 2002 uitvoerend artiest en docent in Nederland, draagt muzikaal bij aan het programma. In de afgelopen maanden heeft hij met inzamelacties en benefietvoorstellingen geld bijeen gebracht om een ambulance te bekostigen voor de Oekraïense regio Poltava, waar zijn familie vandaan komt.

Hoe leg je verslag van een invasie die nog niet voorbij is? Wat kunnen fictie en poëzie betekenen voor een natie waarvan de soevereiniteit bedreigd wordt? Oekraïne was lang een blinde vlek in West-Europese gedachten en staat nu in de volle spotlight. Met een sneltreinvaart leren we van alles over het land. Wat zeggen vooraanstaande auteurs als Stanislav Aseyev en Sasha Marianna Salzmann en andere schrijvers die dit gebied al hun hele leven kennen, beschrijven of bereizen eigenlijk over Oekraïne? Wat voegt literatuur en poëzie toe aan het verhaal over Oekraïne en de omringende landen? Literaire focus: Oekraïne is voor het Winternachten festival ontwikkeld door schrijver Lisa Weeda, die in haar romandebuut Aleksandra een portret schreef van haar Oekraïense familie.

Literaire focus: Oekraïne start zondagavond 12 maart 2023 om 19:30 uur in Theater aan het Spui in Den Haag op het foyerpodium met journalisten Floris Akkerman en Geert Jan Hahn. Aan de hand van boeken over Oekraïne, vertellen ze over hun indrukken. Hahn doet verslag voor Nederlandse media over Oost-Europa. Akkerman is onder meer eindredacteur en verslaggever bij NRC over de oorlog in Oekraïne. Ze maken samen wekelijks BNR Perestrojkast, hun podcast over actuele onderwerpen uit Oost- en Centraal Europa.

Het programma wordt voortgezet in Zaal 1 met een eerste optreden van accordeonist Oleg Lysenko die twee delen uitvoert uit de suite Vijf gezichten op het land van de Goelag Archipel van Victor Vlasov. In samenwerking met schrijversorganisatie PEN Nederland is op het podium een lege stoel zichtbaar die de journalisten symboliseert die zich niet kunnen uitspreken of publiceren omdat ze gevangen zijn gezet.

Franka Hummels spreekt vervolgens met schrijvers Sasha Marianna Salzmann en Aleksandr Skorobogatov, die beiden ook uit hun werk voordragen. Simone Peek gaat in gesprek met schrijvers Tanja Maljartschuk en Stanislav Aseyev. Ook Maljartschuk draagt uit haar werk voor. Op verzoek van Aseyev draagt niet hijzelf maar Nina Targan Mouravi, die zijn boek Het concentratiekamp in de Paradijsstraat uit het Russisch in het Nederlands vertaalde, een fragment hieruit voor. 

Accordeonist Oleg Lysenko voert daarna nog twee delen uit Vlasovs suite uit. Het programma wordt afgesloten met de korte film Monument for murdered writers and journalists 2022, een project van Theatre of Wrong Decisions, Committee To Project Journalists en schrijversorganisatie PEN International.

Sasha Marianna Salzmann (Rusland, 1985) is toneelschrijver, essayist, dramaturg en romanschrijver met Russische, Joodse en Oekraïense wortels. Ze wonen en werken in Duitsland waar ze verbonden zijn aan het Maxim Gorki Theater in Berlijn. Hun briljante debuutroman Außer sich (in Nederland in 2018 verschenen onder de titel Buiten mezelf), vertaald in zestien talen, werd in 2017 bekroond met meerdere prijzen. Im Menschen muss alles herrlich sein (2021, in 2022 in Nederland gepubliceerd als Alles moet mooi zijn aan de mens) is recent bekroond met de Preis der Literaturhäuser en staat op nummer vijf in de toptien beste boeken 2022 van Het Parool. Het is een ontnuchterend portret van een periode van omwenteling: van perestrojka naar het huidige Duitsland, en tegelijk een familieroman over verlies in de levens van krachtige vrouwenfiguren.

Aleksandr Skorobogatov (Wit-Rusland, 1963) woont en werkt sinds de jaren negentig in Antwerpen. Hij studeerde in Minsk, Parijs en Moskou. Op zijn achttiende besloot hij zich volledig aan zijn schrijverschap te wijden, maar in het late Sovjettijdperk had Wit-Rusland maar één (staats)uitgeverij en één literair tijdschrift. De redacteur liet weten dat zijn teksten te 'anders' waren, ideologisch onacceptabel en politiek incorrect. Zijn spraakmakende debuutroman Sergeant Bertrand (1991) is inmiddels een klassieker en bereikte wereldwijd miljoenen lezers. Naast onder meer verhalen, essays en een toneelstuk heeft Skorobogatov zes romans gepubliceerd: het al genoemde Sergeant Bertrand (twee verschillende versies, 1991 en 2004), Audiëntie bij de vorst (1994), Aarde zonder water (2002), Cocaïne (2003), Portret van een onbekend meisje (2008) en De wasbeer (2020).

Tanja Maljartschuk (Oekraïne, 1983) is schrijver, essayist en journalist. Haar werk is in meerdere talen uitgegeven. Sinds 2011 woont ze in Wenen en vanaf 2014 schrijft ze in het Duits, waaronder columns voor de Duitse zender Deutsche Welle en nieuwsmagazine Zeit Online. Haar roman Vinvis der vergetelheid (Zabuttya, 2016) is najaar 2022 gepubliceerd in de Nederlandse vertaling van Tobias Wals en Marina Snoek. In 2012 verscheen haar romandebuut Biografie eines zufälligen Wunders en in 2022 de essaybundel Gleich geht die Geschichte weiter, wir atmen nur aus, waarin ze beschrijft wat de oorlogszuchtige expansiepolitiek van Rusland vanaf de Maidan-protesten in 2014 aanricht in Oekraïne. In 2018 won Maljartschuk de Ingeborg Bachmann-prijs voor haar korte verhaal Frösche im Meer.

Stanislav Aseyev (Oekraïne, 1989) is schrijver, dichter en journalist. Hij publiceerde zijn autobiografische roman The Melchior Elephant, or The Man Who Thought (2016), een dichtbundel en een toneelstuk. Vanuit Donetsk schreef hij onder het pseudoniem Stanislav Vasin berichten in Oekraïense media over de situatie in de bezette Donbas-regio. In mei 2017 achterhaalden separatistische rebellen zijn identiteit. Hij werd gearresteerd wegens 'extremisme' en 'spionage'. Na anderhalve maand in de kelder van het 'ministerie van Staatsveiligheid' werd hij overgeplaatst naar een strafkamp. Aseyev kwam in december 2019 vrij bij een gevangenenruil. In 2020 publiceerde hij in Oekraïne zijn boek Het concentratiekamp in de Paradijsstraat, een confronterende beschrijving van misstanden en martelingen die hij en anderen in het door Russen beheerde gevangenenkamp moesten ondergaan. In 2021 verscheen In Isolation: Dispatches from Occupied Donbas, een bundeling van zijn berichten uit Donetsk.

Oleg Lysenko (Oekraïne, 1974), klassiek accordeonist, woont sinds 2002 in Nederland. In 1999 bracht hij zijn eerste CD Awakening uit met werk van o.a. Vivaldi, Bach, Pachelbel en Piazolla. Hij specialiseerde zich aan Codarts Rotterdam in Argentijnse tango op bayan en bandoneon. Hij won in Nederland als solist de Nationale Accordeoncompetitie 2005 met zijn vertolking van Victor Vlasovs 'Vijf gezichten op het land van de Goelag archipel', tevens het titelstuk van zijn in 2012 verschenen CD Gulag.Hij heeft een voorliefde voor genre-overschrijdende projecten waarbij beeldende kunst, literatuur en muziek elkaar aanvullen en in elkaar overvloeien. Zulke projecten ontwikkelde hij onder meer met schrijver en beeldend kunstenaar Armando, beeldhouwer en tekenaar Koenraad Tinel en met schrijvers, journalisten en filmmakers, waaronder Stefan Hertmans, Cherry Duyns en Peter d'Hamecourt. Voor zijn dubbel-CD De Sneeuwstorm (2022) arrangeerde en speelde Lysenko op bayan de muziek van Georgi Sviridov bij Alexander Poesjkins gelijknamige verhaal, voorgedragen door de met de Martinus Nijhoffprijs bekroonde Poesjkin-vertaler Hans Boland.

Franka Hummels (Utrecht, 1978) is journalist. Ze werkte en woonde in onder meer Londen als correspondent voor AD, en in Belarus, waar ze de invloed beschrijft van de kernramp op het leven van nu volwassen kinderen in De generatorgeneratie: leven na Tsjernobyl (2011). Ze schrijft artikelen voor onder meer De Groene Amsterdammer, reismagazines en The Guardian, en is redacteur van Radio 1-nieuwsprogramma's als stand.nl, De ochtend en Argos. In 2018 publiceerde ze samen met Karin Sitalsing En dan nu het goede nieuws, met journalistieke portretten van mensen die 'in donkere tijden het licht aansteken' en tegen de stroom in gave dingen doen.

Simone Peek is journalist (werkzaam voor NRC en Investico), schrijver, interviewer, presentator en vertaler. Ze doet voor NRC verslag over Oekraïne sinds het begin van de Russische invasie in 2022. Eerder schreef ze nieuwsartikelen over onder meer Rusland, Oekraïne, Moldavië en Georgië. Voor Investico schreef ze over onder andere arbeidsuitbuiting en moderne slavernij in Nederland en Europa. Samen met collega-Investico-redacteur Sylvana Verbraak maakt en presenteert Peek de podcast Speurwerk over onderzoeksjournalistiek, waarin ze Investico's nieuwste publicaties belichten en tonen hoe journalisten te werk gaan. Peek studeerde Moderne geschiedenis en Russisch. Ze vertaalde Alejandra Ortiz' De waarheid zal me bevrijden (2022) uit het Engels, een verslag vanuit een Limburgs azc en tevens dagboek van een Mexicaanse trans vrouw.

Geert Jan Hahn is slavist en freelance schrijver voor landelijke printmedia en radio, tot voor kort in Oekraïne met Kiev als standplaats. Hij studeerde in Utrecht, Amsterdam, Warschau en Sint Petersburg, en begon ooit als stagiair bij Nieuwe Revu en sportjournalist bij De Pers, maar ging aan reiswoede lijden. Hij bezocht de afgelopen jaren meer dan 75 landen en benoemde zichzelf dan maar tot reizende correspondent. Zijn werk werd al eens bekroond met de Aanmoedigingsprijs van de Dick Scherpenzeel Stichting, maar even trots is hij op zijn taalvirtuoze zege bij het tv-spel Lingo. Samen met Floris Akkerman maakt hij voor radiozender BNR de podcast BNR Perestrojkast, 'de enige echte podcast van BNR over Midden- en Oost-Europa’.

Floris Akkerman volgde na zijn journalistieke opleiding Oost-Europese Studies aan de UvA en specialiseerde zich in de Russische taal, economie, politiek, geschiedenis en cultuur. Hij werkte van 2009 tot en met 2013 als correspondent in Rusland voor Nederlandse en Belgische media, reisde door het hele land en schreef over politiek, economie, cultuur en het dagelijkse leven. Als verslaggever voormalige Sovjet-Unie met als standplaats Nederland werkte hij onder andere voor Bureau Buitenland van de VPRO, De Correspondent en Wordt Vervolgd en tegenwoordig voor het Reformatorisch Dagblad. Voor Trouw is hij correspondent Noord-Holland, en bij NRC eindredacteur en verslaggever vanuit Oekraïne over de oorlog tegen Rusland. Vanaf 2019 presenteert Floris met Geert Jan Hahn voor radiozender BNR Perestrojkast, 'de enige echte podcast over Centraal- en Oost-Europa.’

Ook op 12 maart in Winternachten: topauteur Rachel Cusk! Kom ook zondag 12 maart 's middags naar het (eveneens Engelstalige) festivalprogramma The World According to Cusk (met topauteur Rachel Cusk) vanaf 14:30 uur in Theater aan het Spui. In de foyer serveren we tussen beide programma's van 17:15 en 19:00 uur in de foyer een heerlijke vegetarische dagschotel. Vanwege planning en beperkte capaciteit, is ter plekke geen dagschotelticket verkrijgbaar. Boek dit tevoren! De dagkaart met toegang voor beide festivalprogramma’s op 12 maart, naar keuze inclusief dagschotel, is verkrijgbaar via www.writersunlimited.nl. Boekhandel De Vries van Stockum is in de foyer aanwezig met een stand waar o.a. de boeken van de auteurs die aan dit programma deelnemen, verkrijgbaar zijn - met gelegenheid tot signeren!

Informatie en kaartverkoop: www.writersunlimited.nl

(Einde persbericht)